St. Olofspoort

De Sint Olofspoort is een voormalige stadspoort in Amsterdam. De poort is verdwenen, maar het steegje dat de verbinding tussen de Warmoesstraat en de Zeedijk vormt heet nog steeds Sint Olofspoort.
De Sint Olofspoort was een van de grote poorten van Amsterdam. De poort stond aan het einde van de Kerkstraat (die later Warmoesstraat ging heten). De poort was van steen, omvatte twee torens aan de stadszijde, een brug over de stadsgracht en een versterking aan de overkant van de gracht. De poort is omstreeks 1370 in de stadswal gebouwd, maar door de stadsuitbreiding verloor de poort in 1425 haar functie en is de poort in 1618 afgebroken. De vroegere doorgang heet nog steeds Sint Olofspoort.
Het is niet geheel duidelijk naar wie de poort is vernoemd. De twee bekendste kandidaten zijn:
* Sint Olaf.
De Noorse patroonheilige Sint Olaf was de vorst van de Vikingen die zich rond 1000 tot het christendom bekeerde. De naam zou dan een verwijzing zijn naar de middeleeuwse handel met de Scandinavische landen.
* Sint Odulphus.
De Brabantse Sint Odulphus was de beschermheilige van dijken, en gezien de ligging van de poort aan de Zeedijk is ook dit een goed mogelijke optie.
Tegenover de Sint Olofspoort, aan het IJ, moet het eerste stadhuis van Amsterdam gelegen hebben (dit werd later tot gewoon woonhuis verbouwd).

Tegen de Sint Olofspoort aan ligt de Sint Olofskapel, die in 1966 afbrandde maar later weer hersteld is en tegenwoordig dienst doet als congrescentrum voor een hotel dat aan de Prins Hendrikkade gevestigd is.
De Sint Olofspoort heette tot 7 juli 1914 Oudezijds Wijde Kapelsteeg.

St. Anthoniespoort

Oorspronkelijk was het gebouw een stadspoort, de Sint Antoniespoort geheten. De poort lag in het verlengde van de Zeedijk. Buiten de stadsmuren liep de dijk verder als Sint Antoniesdijk. Na aanleg van de Lastage in de 16e eeuw kwam hier de Sint Antoniesbreestraat te liggen en werd een tweede Sint Antoniespoort gebouwd bij de Hortus Botanicus.
De stadspoort was onderdeel van de middeleeuwse stadsommuring langs het huidige Singel, de Kloveniersburgwal en de Geldersekade. Deze ommuring werd aangelegd in de jaren 1481-1494, en bestond uit verdedigingstorens en stadspoorten, onderling verbonden door een stadsmuur. De stadsmuur was uit baksteen opgetrokken, op een natuurstenen voet na. Van de muur is vrijwel niets over, maar in de kademuur van de Geldersekade bevinden zich nog steeds stukken zandsteen van de stadsmuur. De Schreierstoren is de enige overgebleven verdedigingstoren. Van de stadspoorten zijn alleen de Sint Antoniespoort (de huidige Waag) en een deel van de Regulierspoort over (het onderste deel van de Munttoren).
Oorspronkelijk bestond het gebouw uit een poortgebouw met twee torens aan de stadszijde en een voorpoort met eveneens twee torens aan de grachtzijde. Tussen de voor- en hoofdpoort was een niet bebouwd pleintje, een overwelfde sluis. Het gebouw is opgetrokken uit baksteen met enkele ornamenten van kalksteen uit Gobertange.
In de toren op de hoek tussen de Zeedijk en de Geldersekade zit de oudste gevelsteen van Amsterdam met het opschrift:

MCCCCLXXXVIII de XXVIII dach in April wart d'eerste steen van dese poert gheleit.

(Op 28 april 1488 werd de eerste steen van deze poort gelegd.)

Het bouwjaar 1488, zoals vermeld op deze gevelsteen en in alle officiële bronnen, is echter mogelijk onjuist. Er zijn aanwijzingen dat de poort van veel oudere datum is. Zo bestaat er een document van vóór 1488 dat naar de Sint Antoniespoort verwijst. Daarnaast zijn er resten van kantelen zichtbaar in de torens van de poorten van het gilde van Sint-Eloys en het schuttersgilde. Ook is de voorpoort waarschijnlijk later aan de hoofdpoort toegevoegd. Volgens historicus Jacqueline de Graauw kan het bouwwerk op zijn vroegst dateren uit 1425.
Toen eind 16e eeuw de stad werd uitgebreid, verloor de Sint Antoniespoort zijn betekenis als stadspoort. Kort daarop, in de periode 1603-1613 werd de stadsmuur gesloopt.

St.Anthonieswaag, 1789.
In 1614 ontstond de huidige Nieuwmarkt door het overkluizen van de stadsgracht aan weerszijden van de Sint Antoniespoort. Ook werd het plein opgehoogd, waarbij het muurwerk van de poort gedeeltelijk onder het maaiveld verdween. Het gebouw doet zich daardoor minder hoog voor dan het in werkelijkheid is

december 2005.

Regulierspoort
Aan het einde van de Reguliersbreestraat kwam een nieuwe (derde) Regulierspoort. Deze volgde de oostelijker gelegen (tweede) Regulierpoort op, waarvan nu de huidige Munttoren resteert.Op het huidige Rembrandtplein bevinden zich in de grond nog de resten van deze poort.
DeRegulierspoort was aanvankelijk een houten poort in de aarden verdedigingswal. Detail van de tweede  druk van de stadsplattegrond van Balthasar Florisz van Berckenrode,1647 (StadsarchiefAmsterdam).

De in steen opgetrokken Regulierspoort op de derde druk van de stadsplattegrond van Balthasar Florisz van Berckenrode, 1657 Stadsarchief Amsterdam).

De in 1655 gebouwde Regulierspoort gezien vanaf de veld(buiten)zijde op een gravure uit de geschiedenis van Amsterdam van Dapper uit 1663.

De Regulierspoort, gebouwd tussen 1480 en 1487, bestond uit twee torens en een wachthuis. Nadat de poort in 1618 in vlammen opging, besloot men alleen de westelijke toren te herbouwen. De stompe toren kreeg in 1619-1620 een achtkantige bovenbouw en een sierlijke open spits naar een ontwerp van Hendrick de Keyser, met een uurwerk met vier wijzerplaten en, 68 jaar later, tevens een carillon.
In 1655 werd bij de Reguliersbreestraat de derde Regulierspoort gebouwd. Deze poort maakte deel uit van de stadsomwalling. Na de uitleg van de stad en de bouw van de Utrechtse poort op het huidige Frederiksplein, werd de Regulierspoort overbodig. In 1668 werd de poort tot waag verbouwd en het plein eromheen Reguliersplein gedoopt. In 1669 werd de maandagmarkt voor zuivelproducten van de Dam naar het plein verplaatst en kreeg het plein de naam Botermarkt.

Reguliers Tooren,1650. (nu De Munt)

Een klein deel van de Heiligeweg is nog in oude vorm aanwezig tussen de Kalverstraat en het Singel. Voor de aanleg van na-middeleeuwse stadsuitbreidingen bevond zich hier de Heiligewegse Poort. De weg vervolgde zich ongeveer volgens het tracé van de huidige Leidsestraat en verder via de in deze tijd gegraven Heiligewegse Vaart (later heette dit de Overtoomse Vaart, sinds de demping in 1902: Overtoom). Vanaf de Overtoom bij de Schinkel liep de Heiligeweg verder via de Sloterkade en Sloterstraatweg (thans Rijnsburgstraat - Sloterweg) naar het dorp Sloten. Het gedeelte tussen Sloten en Haarlem is door het Haarlemmermeer verzwolgen. Maar tot circa 1500 was dit de belangrijkste route over land tussen Amsterdam en Kennemerland en daarmee de rest van Holland.

1649
In 1837 was de voorganger van de huidige poort, de in 1618 naar ontwerp van Hendrick de Keyser voltooide Haarlemmerpoort, zo bouwvallig geworden dat besloten werd tot afbraak. Drie jaar later verrees, vlakbij de plek van de vorige, de huidige poort.

1663.
De naam van de poort verwees naar de raamwerken die hier in vroeger tijden stonden ter droging van geverfd laken. Ook de namen van de elders in de stad liggende Raamgracht, Raamstraat, Raamsteeg en het Raamplein verwijzen naar de lakenindustrie.
De Raamgracht in het centrum van Amsterdam loopt van de Kloveniersburgwal naar de Zwanenburgwal. De Groenburgwal, Verversstraat en Zanddwarsstraat komen uit op de Raamgracht.
Dit gebied tussen de Kloveniersbrugwal en de Zwanenburgwal lag tot laat in de 16e eeuw nog "buiten de veste" (buiten de stadsmuren); in 1593 werd het bij de stad gevoegd. Hier lagen rond die tijd nog de lakenweverijen, waar de wollen stof na het wassen, kaarden, spinnen, weven en verven op houten raamwerken (de zogenaamde lakenramen) werd gespannen om te drogen en op te rekken.


De namen Raamgracht, Ververstraat en Staalstraat herinneren aan die periode. In de 17e eeuw verhuisden de lakenweverijen naar de toenmalige westelijke grens van de stad; in de buurt van de Bloemgracht en de Jordaan.Daar vindt men dan ook nu nog de Raamstraat, het Raamplein en de Raampoort.

De Leidsepoort was een van de acht toegangspoorten tot Amsterdam en gebouwd in 1664, na de aanleg van de Grachtengordel.
De poort verving de Heiligewegse Poort die na de stadsuitbreiding binnen de stad kwam te liggen. De stadspoort was gelegen aan de zuidkant van het Leidseplein, tegenover de huidige Marnixstraat. Van de toenmalige stadsschouwburg moesten de houten buitenmuren in 1774 worden opgevuld met zaagsel omdat de klokken van de poort elk kwartier werden geluid.

1822
Bij de Leidsepoort begon de Heiligewegse Vaart, later Overtoomse Vaart, naar de Overtoom. Het huidige American Hotel staat ongeveer op de plaats van de vroegere poort, die in 1862 werd gesloopt.

Het station lag net buiten de Weesperpoort en werd op 28 december 1843 in gebruik genomen voor de door de Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij aangelegde en geëxploiteerde verbinding naar Utrecht.

1693
De poort lag tussen de binnen- en buitengracht van de oude stadswal; de Singelgracht en de toenmalige Lijnbaansgracht. Van de poorten die in de 17de en 18de eeuw toegang tot de stad Amsterdam gaven is de Muiderpoort het enig overgebleven exemplaar.